WŁODZIMIERZ GRACZKOWSKI-OLESZCZUK

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sap. Włodzimierz Graczkowski-Oleszczuk, rocznik 1893, maszynista parowozowni Wilno, żonaty i rodzinny; 11 Batalion Saperów Kolejowych, pododdział „Kut”, kompania ruchu.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

18 lutego 1940 r. w Solecznikach Wielkich przy przejściu granicy z Wilna do Warszawy.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Po odsiedzeniu w więzieniach Baranowicze i Orsza wysłany do łagru w Monczegorsku, murmańska oblast, a po rozpoczęciu działań wojennych Sowietów z Niemcami przewieziony różnymi etapami do Komi pod Workutę.

4. Opis obozu, więzienia:

Obóz w Monczegorsku dość duży, baraki możliwe, dość duże, na 500 osób, teren dookoła otoczony górami.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Polaków [było] do 500 osób, mieszkaliśmy razem w przydzielonym na ten cel jednym z baraków, higiena więzienna.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Życie w obozie bardzo ciężkie, wyczerpujące. W warunkach jak pod Workutą spaliśmy w mokrym obuwiu, bo [baliśmy się, że je] skradną. Wyżywienie to całymi tygodniami sny ciężkie o jedzeniu, bo chodziliśmy wciąż głodni. O kilkurublowym wynagrodzeniu i pisać nie warto, na palenie nie było i trzeba było chleb zamieniać na machorkę. Przy takim systemie istnienia człowiek był zaszczutym zwierzęciem, a pomocy nie mógł się spodziewać od innych, bo i oni tacy sami byli biedni. Cała myśl sprowadzała się tylko do walki o istnienie dziś, byle nie zginąć. Polacy trzymali się gromady, lecz wśród takiej rutynowanej bandy złodziejskiej miejscowego pochodzenia byli wciąż wyzyskiwani, okradani i krzywdzeni.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek do nas zwierzchności miejscowej czy tamtejszych wyrokowców był mocno wrogi.

8. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z krajem z początku w Monczegorsku miałem łączność, lecz nie mogłem otrzymywać pomocy materialnej z powodu zakazu wysyłania paczek żywnościowych z Wilna, a po przewiezieniu pod Workutę żadnego kontaktu z ludźmi nikt nie miał. Tam była tylko tajga i strielok [?]. Świat zamknięty i trumna gwoździami zabita.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony z Pieczorłaga zostałem 17 września 1941 r. i zapisałem się od razu do polskiej armii w Buzułuku, chociaż z różnych przyczyn grupa kpt. Maja rozchwiała się, bo była skierowana do Nukusu. Powtórnie wstąpiłem do wojska w Kermine 4 kwietnia 1942 r.

Miejsce postoju, 5 marca 1943 r.