JÓZEF PYTLAK

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. Józef Pytlak, 45 lat, rolnik (osadnik cywilny).

2. i 3. Data i okoliczności zaaresztowania; nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

10 lutego 1940 r. w mej osadzie w Wawelówce, pow. Skałat, woj. tarnopolskie wraz z żoną i pięciorgiem dzieci zostałem zaaresztowany przez władze sowieckie NKWD celem przesiedlenia nas do obłasti Syrtykaru [Syktywkaru] do posiołka (okolica bagnista, malaryczna).

4. i 5. Opis obozu, więzienia; skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Pomieszczenie mieszkaniowe było ciasne, gdyż w pokoju o rozmiarach sześć na osiem metrów zamieszkiwało nas 49 osób (siedem rodzin Polaków). Na posiołku tym ogółem było nas, Polaków, 256 osób – wszyscy wysiedleńcy.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Dzieci uczyły się w języku rosyjskim uczone przez nauczycieli Polaków, ściśle według programu NKWD.

Pracowałem przy wyrębie lasu, zarabiając dziennie jeden do pięciu rubli, co na utrzymanie siebie samego ledwie wystarczało. Niedomagania zatykało się sprzedawaniem ubrania i sprzętu, by utrzymać rodzinę przy życiu.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD był, jak wszędzie, brutalny. Propagandą komunistyczną szczególnie karmiono młodzież polską w szkole: antypolskimi przemówieniami oraz rysunkami porozwieszanymi na ścianach szkoły – „burżujów polskich”, orła polskiego nadzianego na lancę itp.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomocy lekarskiej prawie nie było. Kto zachorował, to i zmarł. Na ogólną liczbę 256 osób zmarły w ciągu pół roku 72 osoby. Zmarli przeważnie z przyczyny opuchliny i głodu: Maziej z żoną i synamil, Józef Wysoczański z matką i synem, Magdalena Mirosław i czworo dzieci, dwoje dzieci rodziny Gąsiorowskich, syn mój Mieczysław, syn i córka brata, drugiego brata dwoje dzieci, Wielguszowa i dwoje dzieci oraz jej matka. I wielu innych, których nazwisk nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z krajem była rzadka.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Z posiołka po amnestii z rodziną i innymi rodzinami uciekliśmy do Kazachstanu, skąd 29 marca 1942 r. wstąpiłem do Wojska Polskiego w Ługowoj[e].