FRANCISZEK ZACHARZEWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. Franciszek Zacharzewski, 42 lata, rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

11 grudnia 1939 r. w nocy zostałem aresztowany przez władze NKWD pod zarzutem przechowywania broni. Osadzono mnie w więzieniu w Łomży, gdzie przebywałem przez siedem miesięcy, a następnie przewieziony zostałem do więzienia w Homlu, w którym przebywałem przez dwa miesiące i gdzie otrzymałem wyrok ośmiu lat robót przymusowych.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

1 listopada 1940 r. zostałem wywieziony do obozu pieczorskiego, gdzie pracowaliśmy przy budowie kolei żelaznej.

4. Opis obozu, więzienia:

Warunki mieszkaniowe w więzieniu były okropne. Cela, w której przebywałem, była bardzo mała, gdyż liczyła zaledwie pięć metrów szerokości i sześć [?] metrów długości na stan 80 ludzi. Higiena była niżej krytyki, bielizny na zmianę nie otrzymywaliśmy, skutkiem czego rozmnożyły się wszy. Wyżywienie było bardzo marne, niewystarczające. Otrzymywaliśmy dziennie zaledwie 500 g [chleba], raz dziennie zupy i pół litra gotowanej wody.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

W więzieniach, w których siedziałem, prawie wszyscy byli to Polacy, rzemieślnicy i rolnicy.

6. Życie w obozie, więzieniu:

W obozie przymusowych robót warunki bytowania były jeszcze gorsze. Praca trwała od godz. 6.00 [rano] do 19.00 wieczór, bez względu na pogodę i mrozy, które dochodziły do 60 stopni, nie bacząc na odzież i obuwie, które przeważnie były podarte i zniszczone.

Normy były bardzo duże, na jednego człowieka wyznaczano sześć metrów sześciennych ziemi do wywiezienia taczkami na odległość ok. stu metrów. Kto nie wykonał nakazanej normy, otrzymywał wyżywienie z karnego kotła, które wynosiło 200 g chleba i pół litra zupy na dobę. O życiu kulturalnym i koleżeńskim nie było mowy, gdyż w obozie przeważnie byli obywatele sowieccy, karani za przestępstwa kryminalne.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD do Polaków był wrogi, badania odbywały się tylko w nocy, przy pomocy tortur, jak bicie, straszenie rozstrzeliwaniem i długoletnim więzieniem.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska w obozie była bardzo skąpa, gdyż funkcje lekarza pełnili ludzie niefachowi (mało doświadczeni felczerzy). Śmiertelność w obozie była bardzo duża – nazwisk wszystkich zmarłych podać nie mogę, gdyż byli to ludzie mnie nieznajomi, z wyjątkiem dwóch, którzy zmarli w obozie na 7 kolonii, 9 oddzielenie – Jan Jakubialczyk i Mastalski.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z rodziną łączności żadnej nie miałem.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Z obozu zostałem zwolniony we wrześniu 1941 r. na skutek amnestii. W lutym 1942 r. wstąpiłem do Wojska Polskiego jako ochotnik do 9 Dywizji Piechoty.