STANISŁAW NOWAK

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strz. Stanisław Nowak, ur. 18 września 1895 r., rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zostałem aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD 19 lutego 1940 r. jako osadnik wojskowy w kolonii Korsunie, pow. drohiczyński.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Zostałem zesłany razem z rodziną na posiołek Tiochra [?] w okręgu [obwodzie] archangielskim.

4. Opis obozu, więzienia:

Teren był lesisty. Mieszkaliśmy w drewnianych barakach. Warunki mieszkaniowe i higieniczne nie były wystarczające.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Wyłącznie polscy obywatele, Polacy i Białorusini. Wszyscy to więźniowie polityczni. Poziom umysłowy więźniów nie był wysoki. Początkowo stosunki między Polakami i Białorusinami były bardzo złe, z powodu stałych napadów i denuncjacji ze strony Białorusinów. Po krótkim jednak czasie Białorusini poprawili znacznie swój stosunek do Polaków.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pracowałem przy wyrębie lasów. Praca była ciężka i odbywała się od 12 do 14 godzin dziennie z jednogodzinną przerwą obiadową. Wynagrodzenie otrzymywaliśmy w gotówce. Za pieniądze te mogliśmy nabywać wyżywienie i ubranie. Zarobki były jednak zbyt małe, niewystarczające na wyżywienie i odzież. Stosunki koleżeńskie nie były dobre. Kulturalnej pracy wśród nas nie było żadnej.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Do pracy zmuszano kobiety, dzieci i chorych. Za nieprzystąpienie do pracy, względnie za spóźnienie, karano karcerem. Usiłowano wśród nas szerzyć propagandę komunistyczną drogą odczytów i tendencyjnych filmów. Uczestnictwo było obowiązkowe, odmowa groziła karą. O Polsce podawano nam kłamliwe i tendencyjne dane i powtarzano wciąż, że Polska już nigdy istnieć nie będzie.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska była niewystarczająca. Lżej chorych zmuszano do pracy. Ciężej chorych odsyłano do szpitala; dużej śmiertelności jednak nie było. Po zwolnieniu nas zaczęła się masowa śmiertelność wskutek złych warunków podróży i nędzy. Dochodziła do 70 proc. Dwu moim znajomym wymarły całkowicie rodziny: składająca się z siedmiu osób rodzina Sankowskich z kolonii Korszunie, pow. drohiczyński i pochodząca z tej samej miejscowości rodzina Gawłów składająca się z pięciu osób. Z rodziny Buczka, składającej się z trzech osób, zmarło dwoje, trzy osoby z rodziny Józefa Nowaka, dwie z rodziny Stanisława Nowaka, trzy z rodziny Stanisławskich, cztery z rodziny Bańkowskich, dwie z rodziny Krzyżawskich – wszyscy z wyżej wymienionych miejscowości.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z krajem można było korespondować.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem w październiku 1941 r. Do armii polskiej zostałem przyjęty w Działobardzie [Dżałał-Abadzie], dokąd wyjechałem po zwolnieniu mnie z posiołka.