ANTONI MARKOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Plut. Antoni Markowski, 47 lat, urzędnik kolejowy, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

22 grudnia 1939 r. aresztowany przez kolejowe NKWD.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Iwdelłag, swierdłowskiej obłasti, punkt Pałkino i Szypicznyj.

4. Opis obozu, więzienia:

Baraki drewniane, budowane na pagórze, wśród tajgi i moczarów. Baraki strasznie zapluskwione, a latem oprócz tego komary i meszki.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

35 proc. Polaków, 15 proc. Rusinów zakarpackich o niskim poziomie kultury, których Rosjanie zaliczali też do Polaków, również trochę zesłańców z Besarabii. Reszta Rosjanie: polityczni i kryminalni. Rosjanie kryminaliści byli wrogo usposobieni do Polaków, natomiast polityczni na ogół obojętni.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka o [godz.] 4.00, wymarsz do pracy o [godz.] 6.00, powrót o godz. 18.00. Przerwa w pracy od 12.00 do 13.00. Praca przeważnie przy leśnych robotach, normy nadzwyczaj wygórowane, tak że mógł je wykonać [jedynie] skazaniec o dużej sile fizycznej. Wynagrodzenie groszowe tylko za dni, w których wykonano co najmniej sto procent normy.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Ze strony władz NKWD wybitnie pogardliwy i nieżyczliwy, a ze strony różnych rukrabów [prorabów?] wrogi i obelżywy. Za niewyjście do pracy [lub] za małą wydajność pracy – zamykanie do izolatora, ze zmniejszoną racją żywnościową. Propaganda komunistyczna wśród Polaków nie była duża, gdyż władze NKWD przekonały się, że nie ima się ona Polaków, natomiast Polskę przedstawiano jako kraj wyzysku i panów.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomocy lekarskiej udzielali lekarze zesłańcy, Rosjanie i Polacy, lecz dużej pomocy udzielić nie mogli z braku lekarstw i [z powodu] nacisku władz NKWD.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z Wołynia, skąd zostałem wywieziony, otrzymywałem listy dość dobrze, natomiast z Kazachstanu, dokąd została wywieziona żona, bardzo rzadko.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

6 września 1941 r. bezpośrednio skierowaliśmy [się] całą grupą do obozu w Tocku [Tockoje], gdzie zgłosiliśmy się 15 września 1941 r. Następnie w październiku przeniesiono mnie z powodu słabego zdrowia do batalionu pracy. Ponownie wstąpiłem do armii 7 marca 1942 r. w Ługowoj.