Józef Mondzik
kl. V
Szkoła Powszechna w Jagodnem
pow. Iłża
Jagodne, 20 listopada 1946 r.
O czym mówią zbiorowe mogiły?
Po pięciu i pół roku zmagań wojennych całą ziemię polską pokrywają mogiły. Pod przydrożnym krzyżem, w cieniu lasu, wszędzie można napotkać skromny krzyżyk, symbol upartej, bohaterskiej walki naszego narodu. Jeżeli gdzieś napotkamy krzyżyk, [to] przychodzi nam na myśl postać partyzanta bezimiennie ginącego od kuli niemieckiej. Każdy krzyż w zapomnianym zakątku boru to symbol podziemnej walki partyzantki o naszą wolność.
Możemy powiedzieć dziś, że jesteśmy Polakami. Za to [jednak] podczas wojny groził obóz, gdzie ginęli tysiącami ludzie, na których grobie nie stawiano nawet krzyża albo ich prochy [rozsypywano] na polach niemieckich barbarzyńców. Wzdłuż wszystkich dróg można napotkać skromny krzyżyk [na] mogiłach żołnierskich. Kości [żołnierzy] rozsiane są wzdłuż wszystkich dróg Europy jako symbol marszu [do] zwycięstwa. Cała nasza ziemia [jest] jakby jednym wielkim cmentarzyskiem narodu, który walczył o wolność.