ANTONI CYGANIK

[1.] Dane osobiste:

Strzelec Antoni Cyganik, lat 36, ślusarz, [stan cywilny:] wolny

[2.] Data i okoliczności aresztowania:

W Złoczowie, w nocy z 22 na 23 czerwca 1940, wraz z bratem. Podejrzani jako Polacy – uchodźcy. Przez miesiąc przebywałem w więzieniu złoczowskim, potem w dalszym ciągu jako zakluczony w obozach.

[3.] Nazwa obozu:

Na terenie Karelo-fińskiej respubliki Miedwiediogora [Miedwieżjegorsk]. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej zamknięto więźniów w tzw. spec-zonie, potem wywieziono na Ural w okolice Swierdłowska, aż do zwolnienia 18 lutego 1942.

[4.] Opis obozu:

Okolice lesisto-bagniste. Pomieszczenie w barakach. Urządzeń sanitarnych brak. Wszy i pluskwy. Moc szczurów – tak dalece, że jednemu spośród zmarłych ogryzły uszy i nos.

[5.] Skład więźniów:

Samych Polaków około 1,5 tys., w tym kilkanaście kobiet. Wielu uchodźców spod zaboru niemieckiego, ze Śląska. Pewna liczba Żydów. Kilkudziesięciu Ukraińców. Jeśli chodzi o zawody, duża różnorodność. Obywatele polscy oskarżeni o kontrrewolucję w tej czy innej formie. Na ogół więźniowie wykazywali wysoki poziom etyczny i patriotyzm.

[6.] Życie w obozie:

Praca przy wyrębie lasów lub budowie kolei. Zatrudnienie od świtu do nocy, średnio 12 do 14 godzin. Były również zmiany nocne. Wyżywienie według pracy: pierwszy – trzeci kocioł. Za pełną normę 1000 gramów chleba. Ubranie w wypadku koniecznym dawano. Z powodu przepracowania i głodu o jakimś życiu kulturalnym mowy nie było.

[7.] Stosunek władz NKWD do Polaków:

Osobiście specjalnie maltretowany nie byłem, poza klątwami, straszeniem przy wszach itd., przy śledztwie. Wiadomo jednak, że w Złoczowie stosowano w więzieniu tortury na wielką skalę. W czasie późniejszego pobytu w Rosji NKWD-ziści zachowywali się względnie przyzwoicie, aczkolwiek były wypadki zmuszania do pracy i inne zajścia. Propaganda komunistyczna – natarczywa – przez zebrania i prasę. Informacje o Polsce kłamliwe.

[8.] Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska ze strony dobrego lekarza-więźnia, Żyda z Polski. Pomieszczenia szpitalne niewystarczające. Choroby: szkorbut, ogólne wycieńczenie. Śmiertelność znaczna. Co najmniej 10 proc. Z grupy 75 Ślązaków górników wymarli prawie wszyscy, przede wszystkim z głodu. Objawy puchliny głodowej [były] powszechne, zwłaszcza w zonie i na Uralu.

[9.] Łączność z krajem:

Łączność z krajem bardzo nikła. Pozwalano wprawdzie pisać listy, lecz odpowiedzi nie nadchodziły.

[10.] Kiedy został zwolniony:

8 lutego 1942, wyjazd ze skierowaniem na pobyt w Rombersku [?]. Tam oficer łącznikowy skierował mnie do Czelabińska, a potem do Czok-Pak, gdzie stanąłem przed komisją poborową 18 marca 1942 roku.

M.p., 19 stycznia 1943 r.