LESZEK BOBOWSKI

[1.] Dane osobiste:

Strzelec Leszek Bobowski, 33 lata, student politechniki, wolny.

[2.] Data i okoliczności aresztowania:

17 kwietnia 1940 roku, godzina 15.00, w mieszkaniu proboszcza parafii św. Magdaleny we Lwowie, księdza Cieńskiego, obecnego kapelana WP w Rosji. W miejscu tym urządzona była zasadzka, w którą wpadło wiele osób.

[3.] Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót:

Do 17 lipca 1940 – Lwów, więzienie na Zamarstynowie; do 13 lipca 1941 – więzienie w Horodni w obłasti Czernihów; do 18 lutego 1942 – więzienie w Wierchnieuralsku koło Magnitogorska, obłast Czelabińsk. Cały czas jako podszedritiennyj [podozritelnyj?].

[4.] Opis obozu, więzienia:

Więzienie Lwów Zamarstynów: przepełnienie (cela 32 m2 – 27 osób), zawszenie, zresztą warunki higieniczne znośne.

Więzienie Horodnia: okolica zdrowa, stary budynek poklasztorny, urządzenia sanitarnie zwykle prymitywne, zawszenie, zimą ściany i stropy ociekają wodą. Więźniów około 350.

Więzienie Wirchnieuralsk: wielki kompleks gmachów, mieścił około 3 tys. więźniów, przepełnienie (85 osób na około 36 m2), więźniowie leżeli wprost na asfaltowej podłodze, bez jakiejkolwiek podściółki, bez względu na porę roku, nieraz bez ubrania, jedynie w podartej bieliźnie. Więzienie nieopalane, potworne zawszenie; dziurawe, niedomknięte, cieknące i przepełnione kubły na celach, brak wody do mycia, kąpiel bardzo rzadko i w nieregularnych odstępach czasu. Przechadzki prawie nie istnieją. Brutalne obchodzenie się z więźniami. Częste rewizje osobiste. Polacy, mimo amnestii, o której zresztą nie wiedzą, traktowani na równi z obywatelami ZSRR.

[5.] Skład jeńców, więźniów, zesłańców:

Więzienie we Lwowie i Horodni: obywatele polscy: Polacy, Ukraińcy, Starorusini, Żydzi – wszystkich możliwych zawodów i różnej przynależności partyjnej. Wszyscy oskarżeni o kontrrewolucję bądź w okresie przedwojennym, bądź po wejściu wojsk sowieckich do Polski, zwłaszcza o przynależność do organizacji podziemnych. Bardzo wielu chłopów Ukraińców oskarżonych o konfidencję.

Więzienie w Wierchnieuralsku – obywatele polscy zmieszani z obywatelami ZSRR. Ci ostatni prewencyjnie aresztowani przeważnie w chwili wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej. Różne zawody – inżynierowie, technicy, robotnicy. Przeważnie Białorusini, Ukraińcy i Niemcy – obywatele sowieccy. Żydzi z Niemiec, Czech i Polski, którzy otrzymali przedtem pracę nawet w głębi Rosji. Stosunek tych ludzi do Polaków – zmienny: od serdecznego uczucia do nienawiści i zdrady, zależnie od okoliczności. Element w najwyższym stopniu spodlony, bez względu na wykształcenie i pochodzenie. W Wierchnieuralsku więziona też była grupa Ukraińców i Rumunów z Besarabii. Stosunek Ukraińców i Starorusinów, obywateli polskich, do Polaków wrogi.

[6.] Życie w obozie, więzieniu:

Normalne życie więzienne. Samorzutne pogadanki i opowiadania więźniów. W więzieniu w Wierchnieuralsku głód. Więźniowie mdleli nieraz z osłabienia i braku powietrza. Zupełny brak tytoniu.

[7.] Stosunek władz NKWD do Polaków:

Lwów Zamarstynów: Bicie do utraty przytomności, nieraz pięć i sześć razy na dobę w ciągu paru tygodni; karcer od kilku dni do kilku tygodni w zimnej ciemnicy, w wodzie; wykręcanie rąk; zamknięcie w ciasnej klatce, w której nie można usiąść; wieszanie głową na dół; wlewanie amoniaku do nosa; zachęcanie do zeznań pokazywaniem jedzenia i obiecywaniem wolności i dobrej pracy; grożenie uwięzieniem rodziny. Prowokacje i konfrontacje ze sterroryzowanymi uprzednio współoskarżonymi. Propaganda jedynie przez książki w języku rosyjskim i ukraińskim. Ścisła izolacja. Brak jakichkolwiek wiadomości o Polsce, o rodzinie czy ogólnych. Niedopuszczanie listów ani gazet. Fałszywe informowanie.

[8.] Pomoc lekarska, szpitalna, śmiertelność:

Pomoc lekarska minimalna, zwłaszcza w Wierchnieuralsku, gdzie też wielka śmiertelność, niejednokrotnie śmierć z zaniedbania błahego niedomagania. Spośród moich współwięźniów zmarli: Bryks – kupiec ze Złoczowa (grudzień 1940); Babecki – ziemianin z Wołynia; Gustaw Węgrzynowicz – rzeźnik, Lwów, Zboiska 144; Karol Accord – urzędnik kolejowy, Lwów.

[9.] Czy i jaka była łączność z krajem, rodziną?

Żadnej. Luty – maj 1941 otrzymałem trzykrotnie przesyłki (żywność, odzież) z Polski [w odpowiedzi] na listy wysłane za pozwoleniem władz więzienia, ale nie udało mi się stwierdzić, od kogo pochodziły.

[10.] Kiedy został zwolniony?

18 lutego 1942 na podstawie amnestii. W dniu zwolnienia wzięto ode mnie odciski palców, sfotografowano i zażądano podpisania deklaracji o niewyjawianiu niczego odnośnie pobytu w więzieniu. 24 lutego 1942 stanąłem przed Polską Komisją Wojskową w Magnitogorsku (przewodniczący por. Karaś) i tu otrzymałem rozkaz wyjazdu do punktu zbornego w Czokpak, gdzie 27 marca 1942 roku stanąłem przed komisją poborową.

M.p., 14 stycznia 1943 r.