HENRYK DZIKOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kanonier Henryk Dzikowski, ur. 20 maja 1922 r., uczeń gimnazjalny, kawaler, nr poczty polowej 165.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Aresztowany byłem [w nocy] z 10 na 11 listopada [brak roku] o godzinie 13 przez milicję na rozkaz NKWD

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót (więzienia, miejsca przymusowych prac):

Po aresztowaniu siedziałem w Oszmianie, następnie w Orszy i w łagierze nad jeziorem Onega.

4. Opis obozu, więzienia itp. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

Obóz znajdował się nad kanałem, teren był bagnisty, wszyscy mieszkaliśmy w ziemiankach, w których były piętrowe nary, na których spaliśmy, nie rozbierając się z powodu zimna. Powierzchnia obozu zajmowała 2,5 km kwadratowego.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców (narodowość, kategoria przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki etc.):

W obozie znajdowało się około 250 Polaków, w tym około stu, którzy podawali się za Białorusinów i Ukraińców do czasu zawarcia umowy polsko-sowieckiej [?]. Byli to przeważnie rolnicy i żulicy. Reszta Polaków trzymała się dobrze.

6. Życie w obozie, więzieniu itp. (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenie, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne itd.):

Życie w obozie miało następujący program: godzina 5.00 pobudka, śniadanie, godzina 6.00 rozwód [razwod] (wyjście na robotę). Od 12.00 do 13.00 przerwa obiadowa, godzina 16.00 – powrót z zajęć, o 19.00 kolacja. Jedzenie dostawało się dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Na śniadanie składała się zupa wodnista, a na kolację takaż sama zupa, łyżka kaszy i jeśli był stachanowcem, to jeszcze dostał kawałek ryby. Chleb wydawali według wyrobionych procentów, najmniej dostawało się 300 gramów, najwięcej 900. Polacy byli używani prawie wyłącznie do pracy fizycznej, tyko nieliczne jednostki (fachowcy, których było im brak) pracowały na robotach lżejszych. Na ubranie składała się ciełogriejka, watowane spodnie, czapka z uszami oraz buty z opon samochodowych.

Rosjanie wrogo odnosili się do Polaków. Ożyciu kulturalnym nie było nawet mowy, wszędzie tylko słyszało się propagandę sowiecką.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propaganda komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Władze NKWD bardzo źle ustosunkowywały się do Polaków oskarżonych politycznie. W czasie badania zmuszano do przyznania się do stawianych zarzutów za pomocą bicia, sadzania w bieliźnie do izolatora. Badania odbywały się tylko nocą. O Polsce wyrażano się z pogardą, powtarzano ciągle, że Polska nie wróci.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

W obozie był szpital, który składał się z dziewięciu oddziałów po 150 ludzi każdy. W szpitalu z powodu braku środków leczniczych szerzyła się straszna śmiertelność – dziennie dziesięć trupów, przeważnie na malarię i tyfus

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?

Łączności z krajem i rodziną nie było żadnej.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem 23 października 1941. Po przechorowaniu tyfusu wstąpiłem do 9 Dywizji Piechoty w Margielanie [Margilonie] 8 lutego 1942 roku.

M.p., 15 marca 1943 r.