TADEUSZ ROSZEK

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

St. strzelec Tadeusz Roszek, 26 lat, urzędnik pocztowy, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

17 września 1939 roku w rejonie kompanii Korpusu Ochrony Pogranicza „Bielczaki”. Powtórnie 17 grudnia, podczas przekraczania granicy rumuńskiej w okolicach Horodenki.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych prac:

Obóz jeńców w Starobielsku w byłym klasztorze. W rejonie obozu i we wszystkich budynkach byłego klasztoru. Po aresztowaniu na granicy rumuńskiej: więzienie w Czortkowie, Tarnopolu, Lwów – Brygidki, Dniepropietrowsk i Starobielsk, następnie obóz pracy Iwdel, Gorconowka (swierdłowska [obłast]).

4. Opis obozu, więzienia itp. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

W więzieniach okropne przepełnienie, spanie na ziemi, wszy (tylko w Brygidkach i Dniepropietrowsku). W obozie mieszkanie w barakach. Spanie na pryczach bez siennika i okrycia.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców (narodowość, kategoria przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki etc.):

W więzieniu większość Polacy jako więźniowie polityczni, potem Ukraińcy miejscowi i Ukraińcy z Węgier i Rumunii. W obozie większość Rosjan przestępców politycznych i pospolitych. Współżycie z Polakami bardzo dobre, przeważnie inteligencja.

6. Życie w obozie, więzieniu itp. (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenie, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne etc.):

Godzina 4 – wstawanie, potem ustęp, śniadanie, obiad i po obiedzie wypuszczano do ustępu. Co kilka dni 10-minutowy spacer.

W obozie pracy wstawanie o godzinie 4, potem śniadanie, 5.20 rozwod i do pracy do lasu. Powrót z pracy po zachodzie słońca, następnie obiad i kolacja, to jest pół litra zupy i trzy łyżki kaszy. Praca to wycinanie lasu i wiosną spław. Dla Polaków niemożliwością było wypełnienie normy i dlatego przeważnie dostawali karne normy wyżywienia, to jest 400 gramów chleba i dwa razy dziennie pół litra „zupy”. Dotkliwy był brak obuwia, chodzenie do pracy z nogami owiniętymi szmatami, zupełny brak bielizny i ciepłego ubrania. Życie koleżeńskie tylko między Polakami. W więzieniu dużo wygłoszonych pogadanek i wiele dyskusji. W obozie życie kulturalne zupełnie zostało zaniedbane, gdyż kompletnie nie było ku temu warunków.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propaganda komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Badanie NKWD było bardzo częste i zawsze w nocy. Podczas badania uderzono mnie kilka razy po twarzy, a raz krzesłem. Dwa razy ukarano mnie karcerem.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

W więzieniu w Dniepropietrowsku była duża śmiertelność (szczególnie [z powodu] gruźlicy), nazwisk zmarłych nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z rodziną nie miałem żadnej łączności, gdyż listy nie docierały do kraju.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem 1 września 1941 roku na podstawie amnestii. Dostanie się do polskiej armii było utrudnione. Do wojska jechałem transportem, który został skierowany na południe, a potem do Nukusu, dopiero stamtąd przyjechałem do Czarzow [?], następnie do Guzoru.