RUDOLF OSUCH

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Porucznik Rudolf Osuch, 29 lat, służba zawodowa w Straży Granicznej, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

22 stycznia 1940 roku, w czasie powstania przeciwko Sowietom w Czortkowie.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych prac:

Więzienie w Czortkowie, Tarnopolu, Charkowie i obóz pracy w Komi ASRR – 9 Sztrafnoj Łagpunkt Czibiu.

4. Opis obozu, więzienia itp. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

Lasy, bagna, mieszkania w starych, zniszczonych drewnianych barakach, nie bielonych, bez najprymitywniejszych urządzeń higienicznych.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców (narodowość, kategoria przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki etc.):

Bardzo mały procent Polaków, przeważnie o większym wymiarze kary, od pięciu do 10 lat, przeważnie obywatele sowieccy, polityczni i więksi przestępcy, od 10 lat wzwyż. Poziom umysłowy i moralny więźniów różny.

6. Życie w obozie, więzieniu itp. (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenie, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne etc.):

Praca w lesie, zrąb, 12 godzin, norma trzy do sześciu metrów kubicznych drzewa dwumetrowej długości ułożonego w sztaple. Za 30 norm w miesiącu, po różnych potrąceniach, 72 kopiejki za normę. Do wojny sowiecko-niemieckiej bardzo licha kasza prażona i ryba, po wybuchu wojny [wyżywienie] lepsze, dla Polaków specjalne. Ubrania dawano zniszczone i zcertyfikowane [nieczytelne] innych obozów. Dla ich obywateli i stachanowców – bielizna. Buty kordowe, a często i tego nie dawali. W zimie buty watowe „burki” 7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propaganda komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Badania w więzieniu w Czortkowie: tylko nocą i to często trwające całą noc. Okropne bicie, zwłaszcza po powstaniu, polanem drewna, pistoletem, żelaznymi prętami, butelkami, gumowymi pałkami; po głowie, po twarzy; wiązanie sznurem, kopanie, bicie kułakami; często stosowany był karcer. Wyroki od ośmiu lat do kary śmierci włącznie, a potem ułaskawienia. Nazywano [nas] „bandytami pana gen. Sikorskiego”. Nakłaniano do pracy wywiadowczej na korzyść NKWD, za co obiecywano dobry byt i ułaskawienie. Stale podkreślano, zwłaszcza wśród elementu niższego, że Polski nie będzie, a panem całej Europy będzie Stalin.

Więzienie w Czortkowie przepełnione. W celach przeznaczonych na jedną osobę trzymano siedem do dziewięciu, bez łóżek, bez pościeli. Brak wody. Więźniowie spali na gołej podłodze lub betonie (przejściowe więzienie w piwnicy budynku NKWD w Czortkowie). W lecie co trzy – cztery dni 5 –10 minut spaceru po małym podwórku więziennym. Więźniowie mdleli z wycieńczenia i braku powietrza. Wieczny głód. Brak papierosów i tytoniu. W obozie pracy tłuszczu w ogóle nie dawali. Choroby oczu („kurza ślepota”) więźniów nie odstępowały.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

Pomoc lekarska w więzieniu dostateczna, a w poważnych wypadkach nawet dobra. Dużo tu do zawdzięczenia jest pielęgniarkom Polkom, które pracowały z poświęceniem i narażeniem się. W obozie pracy pomoc dostateczna, zależna jednak od władz NKWD. Śmiertelność duża. Stwierdzone zgony: Piotr Sitko, Godula, pow. Świętochłowice, Mikołaj Moroz, Żółkiew.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

W więzieniu łączność z rodziną żadna. W obozie pracy zezwalano na listowną i telegraficzną korespondencję. Zezwalano na otrzymywanie przesyłek pieniężnych i paczek żywnościowych.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Ogólna amnestia Polaków [była] 22 sierpnia 1941 roku. Ja zostałem zwolniony 4 września, specjalnie zatrzymany, [po czym] wszystkich transportem skierowano do Buzułuku. Wpierw próbowano werbować do Armii Czerwonej, potem do różnych prac, a wreszcie, kiedy werbunki nie odniosły skutku, dano pieniądze na drogę i specjalnym transportem skierowano bezpośrednio do Buzułuku.