MIECZYSŁAW SZACHOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Starszy wachmistrz rezerwy Mieczysław Szachowski, 47 lat, księgowy, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

13 lipca 1940 r. wywieziony z obozu internowanych w Wiłkowyszkach na Litwie.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót:

16 lipca 1940 r. osadzony w obozie dla internowanych w Juchnowie. 6 czerwca 1941 r. wywieziony do Murmańska. 20 czerwca z Murmańska na Półwysep Kola. 30 czerwca osadzony w obozie pracy w Panoi [Ponoj].

4. Opis obozu, więzienia itp. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

Obóz w Juchnowie położony wśród lasów sosnowych, pomieszczenia w budynkach gospodarczych przerobionych na mieszkalne. Warunki mieszkaniowe dobre, jak na stosunki w ZSSR. Zmiana bielizny i łaźnia co dziesięć dni.

Obóz nad Ponoj – budynki, a raczej baraki z desek, dach namiotowy. Przeludnienie, tak że część musiała odpoczywać na dworze. Brak wody, żadnych urządzeń sanitarnych.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców (narodowość, kategorie przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki etc.):

Przeważnie sami Polacy, bardzo mały odsetek Białorusinów i paru Żydów. Przestępstwo nasze polegało na tym, żeśmy przekroczyli granicę Litwy, nie godząc się na okupację przez ZSSR. Internowani – przeważnie podoficerowie służby stałej, rezerwy, ok. 200 podchorążych i kilku oficerów, kryjących się wśród szeregowców. Poziom umysłowy różny. Moralny, ogólnie biorąc, wysoki, poza kilkoma wypadkami. Stosunki koleżeńskie dobre.

6. Życie w obozie, więzieniu itp. (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenie, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne etc.):

W obozie juchnowskim regulamin dnia: godz. 6.00 rano pobudka, apel, śniadanie – zupa rybna, 12.00 obiad – zupa rybna, bardzo rzadko z mięsem i kaszą, 18.00 kolacja – herbata, chleba 800 g; machorka – pięć paczek a 25 g na miesiąc i w pierwszych miesiącach cukier po 15 g dziennie. Praca tylko wewnątrz obozu. W Murmańsku i Ponoj – przez 12 godzin na dobę, chleba 300 g, gorąca strawa trzy razy na dobę, z braku jednak wody niezbyt obfita, ale bardzo gęsta, na ogół niezła. Na Półwyspie Kola wydali nowe watowane kaftany i spodnie, jak również obuwie tym, którym się zdarło. Życie koleżeńskie na ogół poprawne. Normy pracy nie wyznaczano.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propaganda komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Stosunek NKWD-zistów do internowanych dość dobry. Tortur nie stosowali, kary aresztu bardzo rzadkie. Pogadanki na tematy polityczne dosyć częste. Wiadomości o przebiegu wydarzeń na Zachodzie – z gazet i pogadanek tygodniowych. Propaganda komunistyczna – bez wrażenia.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

W Juchnowie zorganizowano izbę chorych obsługiwaną przez naszych lekarzy – podchorążych. W obozie nad rzeką Ponoj pomoc sanitarna żadna. W obozie juchnowskim zmarł, jak pamiętam, jeden st. sierżant, nazwiska nie wiem, przyczyna śmierci: anewryzm serca.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?

Po sześciomiesięcznym pobycie w obozie juchnowskim pozwolono pisać do rodzin jeden list na miesiąc. Z chwilą wyjazdu na Północ wszelka korespondencja została zakazana.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

W końcu lipca 1941 r. wywieziono nas z Ponoj do Archangielska. Z Archangielska zawieziono do obozu jużskiego, gdzie ogłoszono o amnestii. W obozie tym komisja poborowa pod przewodnictwem płk. Kulik-Sarnowskiego ewidencjonowała chętnych. W końcu sierpnia tegoż roku wyjechaliśmy transportem do Tatiszczewa, do formującej się 5. Dywizji.