1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):
Strzelec Aleksander Tybiukowski, ur. w 1922 r., bez zawodu, kawaler; nr poczty polowej 193.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
28 grudnia 1939 r. w Śniatynie na granicy polsko-rumuńskiej.
3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:
Samarłag – obóz pracy.
4. Opis obozu, więzienia:
Step, bunkry fabryk i lotnisk. Baraki, namioty, ziemianki. Wszy i pluskwy. W baraku spało ponad 300 ludzi na narach. Nie było koców, poduszek itd. Świerzb i cynga oraz tyfus brzuszny.
5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:
Polacy, Rosjanie, narody wschodnie z Południowej Azji. Przestępcy polityczni (po wybuchu wojny z Niemcami odizolowani od reszty), złodzieje, recydywiści i ludzie nie mający co jeść. Poziom umysłowy różnoraki: od analfabety do [nieczytelne].
Stosunek koleżeński między ludźmi różnych narodów w zależności od osobników. Rosjanie „carscy” ustosunkowani przychylnie.
6. Życie w obozie, więzieniu:
Pobudka o czwartej rano. Śniadanie – bałanda. Norma stuprocentowa: siedem metrów sześciennych ziemi. Warunki pracy normowane przez zwierzchników obozu i NKWD.
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
„Polski nigdy nie będzie” – mówili na zeznaniach, pisali na różnego [nieczytelne] i koloru papierach i kazali mi podpisać. Obiecali, że po odbyciu kary dadzą obywatelstwo i „raj” z głodem i tęsknotą. Kłamiąc mi w oczy mówili, że ich program ogarnie świat i wytępi wszystkich „panów” i „burżujów”. Potrafili trzymać w ciemnicy i grozić rewolwerem. Prokuratorki biły w twarz.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Był lekarz i tłum tych, którzy chcieli się do niego docisnąć, prosząc o pomoc, siadając w zmęczeniu na brudnej podłodze. Do szpitala szli ci, którzy byli na wykończeniu i tam kończyli swój czas lub wracali na nowo do pracy. Umierali, bo umierać musieli. Nazwisk nie pamiętam, bo trudno je znać.
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?
Gdy ktoś sprytnie podał list ze strefy, miał nadzieję że on pójdzie do kraju. Zza granicy ZSRR nie było wypadku odpowiedzi. [Nieczytelne] korespondencja była legalna.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?
6 września 1941 r. byłem na „wolności”. Skierowano mnie na Ural do pracy. Na stacji w Kujbyszewie zapomniano poinformować [mnie], że istnieje polska armia. Z Uralu na własną rękę szukałem armii i – zbywany przez „punkty polskie” – błądziłem po Rosji. 2 lutego 1942 r. w Taszłaku przyjęto mnie do 9 Dywizji, ponieważ i dla Polaków było już miejsce.
Miejsce postoju, 25 stycznia 1943 r.