BRONISŁAW NOWICKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strzelec Bronisław Nowicki, 19 lat, uczeń gimnazjum, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

24 marca 1940 r. wyszedłem z Borysławia, mając zamiar przedostać się przez granicę węgierską. Przeszedłszy most na Stryju, zostawiłem wieś Rybnik po prawej stronie i zbliżałem się do lasu koło wsi Majdan. Gdy zbliżyłem się do lasu, nagle wyjechało konno kilku [ludzi] z NKWD, zaaresztowali mnie i odstawili na milicję w Podbużu.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

24 marca–1 kwietnia 1940 r. w areszcie w Podbużu, 1 kwietnia–21 września 1940 r. w więzieniu w Samborze, 4 października 1940–18 czerwca 1941 r. w obozie w Starobielsku, 18 czerwca–27 sierpnia 1941 [?] r. w więzieniu w Starobielsku.

4. Opis obozu, więzienia:

Dwie cerkwie, zabudowania klasztorne oraz kilka baraków drewnianych otoczone murem i zasiekami z drutu kolczastego, to obóz w Starobielsku. W barakach prycze piętrowe, na których ciasno jeden przy drugim śpią więźniowie. Brak dostatecznej ilości wody do mycia i jedzenia, stały półmrok, brud i wszy dają się odczuwać na każdym kroku.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Więźniowie to my, Polacy, Żydzi, Ukraińcy i Karpatorusini. Wszyscy prawie aresztowani za przejście lub usiłowanie przejścia granicy oraz za tajne organizacje i inne polityczne „przestępstwa”. Wśród Polaków dużo inteligencji. Tarcia między nami i Karpatorusinami.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Rano herbata, później spacer dookoła placu przed barakiem, obiad. Z nadejściem wieczora, kiedy po napełnieniu żołądka kolacyjną „zupą” i chlebem fasowanym na śniadanie, humory poprawiały się, zaczynano opowiadania, pogadanki, wykłady. I tak doktor Ruczka z Podbuża, zapalony myśliwy, opowiadał swoje przygody, miewał wykłady przyrodnicze i historyczne, doktor Strzelecki z Łucka wykładał o chorobach i ich zwalczaniu, inni dopomagali im jak mogli. Porucznik Głasowski zorganizował kilka występów amatorskich. Co kilka dni wybierano spośród nas ludzi na transporty do obozów pracy lub przyprowadzano nowych.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Na śledztwa wzywano mnie nieraz kilkakrotnie w ciągu jednej nocy. W czasie śledztw stosowano różne kary, jak karcer, bicie, niedawanie jedzenia, drażnienie uczuć osobistych itp.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska była słaba, a śmiertelność bardzo wielka. Najwięcej było wypadków śmierci na serce, nerki i żołądek. Ze zmarłych pamiętam tylko dwa nazwiska: p. Łozowski, aptekarz ze Lwowa, oraz p. Reisfeld z Żółkwi. P. Łozowski umarł na zapalenie mózgu, a p. Reisfeld na serce.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączności z krajem i rodziną nie było żadnej, a ja tym bardziej [jej nie miałem], ponieważ siedziałem pod pseudonimem Przybyłowski.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem 27 sierpnia 1941 r. z więzienia w Starobielsku, gdzie też tego samego dnia zostałem przyjęty do wojska.