1. Dane osobiste:
Plutonowy Tadeusz Lenczewski, 30 lat, rolnik, żonaty; nr poczty polowej 137.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
Zostałem aresztowany 21 czerwca 1940 r. za przynależność do tajnej organizacji zwalczającej ZSRR we wsi Rzędziany, woj. białostockie. W dniu tym o godzinie drugiej rano przyjechało NKWD w sile siedmiu osób z bronią maszynową i z psem, zbudzono mnie ze snu i kazano za pięć minut ubrać się i wyjść z nimi. Zostałem wsadzony do auta, gdzie kazano mi leżeć czołem do dołu. Zawieziono do więzienia do Białegostoku. Wrzucono w celę ogólną, gdzie był brud itd. (w czasie podróży bito i katowano). Zostałem osądzony zaocznie na osiem lat ciężkich przymusowych robót w łagrach. W czasie śledztwa bito, strzelano z tyłu, kazano wkładać palce rąk między drzwi i ściskano je nimi, wsadzano do szafy na czas od dwóch do pięciu godzin, gdzie nie można było ruszyć się. Deptano, kopano nogami, kazano zdjąć buty i stąpano na palce nóg. Dawano specjalnie słone potrawy, a wody nie dawano do picia – wszystko to, żebym przyznał się i wydał innych. W czasie badania pomimo to, że bito i katowano w sposób nieludzki, ponadto wymyślano: – Ty sukinsyn Polak, Polska już przepadła, Polska już zdechła, a nigdy nie powstanie wasz rząd, wsiech was wyrżniem, zniszczymy, a ma powstać ustrój nasz sowiecki itd.
3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót:
Więzienie w Białymstoku i Mińsku – miejsce robót Iwdielłag, swierdłowskaja [swierdłowski] obłast.
4. Opis obozu, więzienia:
Więzienie w Białymstoku pod względem higieny możliwe. W Mińsku przepełnione więźniami. Brud, zapluskwione i zawszone.
Miejsce robót przymusowych. Teren górzysty, zalesiony. Pomieszczenia dla więźniów – ciasne, brudne, ciemne i nieopalane baraki. Brak prycz, spanie na ziemi brudnej. Higiena żadna. Ogromna ilość wszy i pluskiew. Brak kąpieli i zmiany bielizny.
5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców:
Różne narodowości, z przewagą Polaków. Przeważnie więźniowie polityczni. Więźniowie Polacy, przeważnie inteligencja, inni robotnicy lub rolnicy. Poziom moralny więźniów innej narodowości bardzo niski – zdarzały się i to bardzo częste, wypadki wzajemnego okradania się. Przekroczenia dyscyplinarne lub porządkowe były składane na Polaków. Współżycie i stosunki między Polakami dobre. Polaków z innymi więźniami ze względu na dokuczanie i wyśmiewanie narodowości polskiej – złe.
6. Życie w obozie, więzieniu:
Przebieg dnia następujący. Godzina 5.00 pobudka. Początek pracy o 6.00 ze sprawdzaniem obecności i wysyłaniem nawet chorych do pracy. Praca w kamieniołomach, przy spławie drzewa, karczowaniu lasów, budowie linii kolejowej itp. Warunki pracy bardzo kiepskie – brak elementarnych narzędzi, pomocy i odpowiedniego kierownictwa. Normy niemożliwe do wykonania, na przykład trzy metry sześcienne kamienia przewieźć na odległość 150 m w ciągu jednego dnia roboczego. Wynagrodzenie miesięczne od pięciu do 15 rubli. Wyżywienie ze względu na niemożność wykonania normy przeciętnie 50 dag chleba, rano rzadka zupa z krupami, wieczorem to samo – dzienna racja. Ubranie to, w którym zostało się aresztowanym (zniszczone, podarte, buty bez podeszew). Życie koleżeńskie i kulturalne ze względu na przemęczenie pracą nie było możliwe.
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
Przy badaniu Polaków stosowano okrutne i wymyślne tortury. Bito krzesłami, deską lub innymi ostrymi narzędziami po głowie lub gdzie popadło. Kary za przewinienia natury porządkowej lub niesubordynacji były stosowane bardzo często (na przykład ciemnica z podłogą cementową i wodą lub karce, z ograniczoną racją żywności, raz dziennie pożywienie 20 dag chleba i litr wody). Odbywały się przymusowe zebrania, na których gloryfikowano ustrój komunistyczny i wyśmiewano zarządzenia państwowe w Polsce.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Pomoc lekarska słabo zorganizowana. Starano się Polaków mimo widocznej choroby nie zwalniać od ciężkich robót. W wypadkach bardzo ciężkich, t.j. chorób śmiertelnych, wysyłano do szpitala, z którego już więzień nie wracał.
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?:
Z kraju więźniowie otrzymywali listy i przesyłki, ale oddawano je tylko pod warunkiem wypełnienia przez więźnia tak zwanej normy. W każdym razie kontrolowano listy i przesyłki, jak też utrudniano porozumiewanie się z rodzinami.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?:
Zwolniony z łagru 27 listopada 1941 r., do armii polskiej dostał się na własny koszt w miejscowości Ługowoje, Kazachstan, 27 lutego 1942 r.
Miejsce postoju, 4 marca 1943 r.