CZESŁAW JANUSZKIEWICZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kanonier Czesław Januszkiewicz, ur. w 1909 r., księgowy, wolny.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

20 czerwca 1941 r. w Baranowiczach, we własnym mieszkaniu, w nocy ok. 2.00, przy rewizji w mieszkaniu i konfiskacie niektórego [nieczytelne] i papierów.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Osady Tarucino [Tarutino] i Zatałówka [?], Krasnojarski Kraj.

4. Opis obozu, więzienia:

Mała osada przy stacji kolejowej. Równina, barak robotniczy, brudny, nieszczelny, zapluskwiony.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Polacy, Białorusini, Żydzi. Adwokaci, nauczyciele, urzędnicy, robotnicy, dzieci małe i w wieku szkolnym. Poziom umysłowy różny, poziom moralny różny, wzajemny stosunek przeważnie przyjazny, w stosunku do nieznajomych [nieczytelne].

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka wcześnie, na godz. 8.00 wszyscy zdolni do pracy muszą stanąć do roboty w tajdze odległej o 15 km od miejsca zamieszkania (dojście pieszo). Norma pięć–osiem metrów sześciennych (ścięcie, przepiłowanie i porąbanie drzewa). Opłata dwa ruble i osiem kopiejek za metr sześcienny. Błotnista tajga, wielka ilość komarów i różnych owadów, środków ochronnych nie dostarczano. Ubranie własne lub fasowana kufajka. Wyżywienie 400–800 g chleba (tylko dla pracujących). Krótkie pogawędki sowieckie.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek pozornie obojętny, lecz każdy był śledzony, podsłuchiwany i prowokowany. Propagandę prowadzono przy każdej sposobności. Kary – zmniejszanie racji chleba. Informacji o Polsce udzielano fałszywych.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Na miejscu pomocy lekarskiej nie było, przychodnia znajdowała się w mieście odległym o 20 km, szpital w tymże mieście. W okolicach, gdzie przebywałem, wypadków śmiertelnych nie było.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?

Łączności z krajem nie wolno było utrzymywać, część rodziny miałem ze sobą.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem 1 września 1941 r. w osadzie Tarucino [Tarutino], skąd następnie przeniosłem się do miasta Aczyńsk. Dowiedziawszy się, że w południowych dzielnicach ZSRR tworzy się jakaś nowa dywizja, udałem się z rodziną do Dżambułu [Tarazu], skąd następnie pojechałem do Ługowoje, gdzie 15 marca 1942 r. stanąłem przed komisją poborową i zostałem przyjęty do polskiej armii.