LEOPOLD LACHTAJ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kanonier Leopold Lachtaj, 20 lat, kawaler.

2. Data i okoliczności aresztowania:

26 kwietnia 1940 r., stacja Tuchla (po tym, jak wyskoczyłem z wagonu koło Tuchli, złapali mnie dwaj z policji kolejowej), następnie przytrzymanie i krótkie śledztwo w Ławocznem.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca robót przymusowych:

Siedziałem pięć i pół miesiąca w więzieniu w Stryju.

4. Opis obozu, więzienia:

Po odsiedzeniu w więzieniu stryjskim wywieźli mnie do łagru Średni Kanał k. Kandałakszy, następnie odwieźli do KAZ (łagier bliski poprzedniego). Teren skalisty, mieszkaliśmy w namiotach i barakach, warunki mieszkaniowe ostatecznie nie najgorsze, zimno, brak jedzenia (o higienie w pierwszym łagrze nie było mowy).

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców:

Polacy, Żydzi, Rosjanie, Ukraińcy z Zakarpacia. [Siedzieli,] za co tylko można siedzieć. Wzajemne stosunki między Polakami dobre. Za to nasi złodzieje starali się z każdego zedrzeć ostatnią koszulę.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Wynagrodzenie żadne, wyżywienie za pracę, liche ubrania w stanie najgorszym, zwłaszcza brak obuwia. Polacy pomagali sobie, jak mogli.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Sposoby badania: bicie, niewypuszczanie nigdzie, nawet do ustępu. Wołali nocami na śledztwo, nie dali spać, puszczali wielkie światła w oczy. W więzieniu za co bądź wsadzali do karceru w koszuli i w kalesonach. Śledztwo pod groźbą rewolweru, granatu czy rozstrzelania całej rodziny.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

Polscy lekarze robili, co mogli, co było w ich mocy. Na Średnim Kanale lekarz z Warszawy, Władysław Zwierz, starał się po nocach, jak tylko mógł. Mnie samemu chcieli oderżnąć odmrożone palce, lecz on zaręczył, że wyleczy, co się udało.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?

W obozach do wybuchu wojny z Niemcami otrzymywałem listy i pomoc.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zostałem zwolniony 10 września 1941 r. w Kamiemonosie [Kanin Nosie]. Po pięciomiesięcznym podróżowaniu dostałem się do Czardżou, a stamtąd do Krasnowodzka, skąd odpłynęliśmy do Bandar-e Pahlavi – portu perskiego. Wstąpiłem do wojska 27 marca 1942 r.