WOJCIECH GANCARZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strz. Wojciech Gancarz, ur. w 1902 r. we Francji, prywatny wywiadowca, kawaler, Polak, wyznanie rzymskokatolickie.

2. i 3. Data i okoliczności zaaresztowania; nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

29 czerwca 1940 r. zostałem wywieziony wraz z matką ze Lwowa do swierdłowskiej obłasti, posiołek nr 45, na leśny punkt. Przyczyną wywiezienia było to, że odmówiliśmy przyjęcia sowieckich paszportów.

4. Opis obozu, więzienia:

Mieszkaliśmy w domkach, w każdej izbie były dwie rodziny. Chleb wydawano tylko dla pracujących i tak matka moja w wieku 59 lat była zmuszona do ciężkiej pracy. Zarabialiśmy przeciętnie 800 g chleba. Zarobek wynosił 60 rubli na miesiąc.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Narodowość przesiedleńców – Polacy i Żydzi. Ludzie na ogół kulturalni, którzy bez względu na zawód musieli wykonywać najcięższą i brudną robotę.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Praca trwała od wschodu do zachodu, przy robotach polnych i leśnych. Po paru miesiącach ciężko zachorowałem i stanąłem przed sowiecką komisją lekarską, która uznała mnie za [zbyt] słabego na ciężką robotę fizyczną. Dostałem wtedy pracę nocnego stróża. Praca ta uratowała mi życie, ponieważ byłem bardzo wyczerpany. Zarabiałem 120 rubli miesięcznie. Matka moja spełniała obowiązki służącej – uborszczycy – z pensją 30 rubli miesięcznie, co starczało wyłącznie na suchy chleb. Żeby matkę i siebie wyżywić, sprzedawaliśmy resztki własności za grosze i w zamian za prowiant.

Życie kulturalne zupełnie nie istniało, ponieważ głód nie pozwalał w ogóle na taką myśl. Człowiek przypominał zwierzę, które myśli tylko o pełnym żołądku.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD był bardzo nieprzychylny, uważali nas za element bezpaństwowy. Każdy przejaw jakiegoś żądania poprawy stosunków uważany był za antypaństwowy i człowiekowi, który żądał minimum egzystencji, grożono surowymi karami.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska była z naszych, ale naczelnik dał rozkaz niezwalniania od robót, jeżeli nie było gorączki. Inne choroby nie były uznawane.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Listy i paczki żywnościowe przychodziły ze Lwowa od rodzin i znajomych.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem wraz z matką w połowie sierpnia 1941 r. na mocy układu rządu polskiego z rządem ZSRR i udałem się do Uzbekistanu. Wyjechałem do Pahlevi [Bandar-e Pahlavi] z matką i tam też wstąpiłem do wojska.

Miejsce postoju, 26 lutego 1943 r.